حکیم : بونون قیچلاری قره لیب گرک دی کی
۲۵ ژانویه (۱۰۷۲م) سالروز تالیف دیوانالترک از سوی محمود کاشغری میباشد.
دیوان لغاتالترک فرهنگنامهای به زبان عربی است.
این کتاب اگرچه در اصل برای یاد دادن ترکی به اعراب نوشته شده اما به تاریخ، فولکلور، میتولوژی، جغرافیا، مردم شناسی و ادبیات اقوام ترک پیش و پس از اسلام، قواعد دستوری زبانهای ترکی و گویش شناسی آنها نیز میپردازد.
این فرهنگنامه در هشت کتاب و هر کتاب در دو بخش و هر بخش بر اساس هنجارهای صرف زبان عربی سامان یافته و حاوی ۷۵۰۰ تکواژه، ۲۹۰ گفتاورد و ۲۲۰ چکامه است.
دیوان لغات ترک نخستین واژهنامه در سمت و سوی تدوین کلیاتی از ترکی پژوهی است که کاشغری با طرحی شگفت انگیز در آن، مخزن واژگان ترکی را طبق قواعد صرف زبان عربی در سیستمی با سامان و با شرح ظرایف و دقایق فرهنگ ترکی و نمونههای ادبیات شفاهی و حماسهها و اساطیر کهن مردمی، سازهبندی کرده است و نیز زبان ترکی را با عربی رو در رو نهاده و بر برتریهای آن دو نسبت به دیگر زبانها و گویشهای جهان تاکید ورزیده و ترکی و عربی را دو اسب شرطبندی نامیده است.
چیلله گئجه سی یئتیشدی یولدان
فامیل توکولوبدی ســـــاغدا و سولدان
مش قوربانعلی دوشوبدی قولـدان
دؤرد اللی یئییر جویــــز - میلاخ دان!
خاتین گـــــوز آغـــــاردیـری قیـــراخ دان!!
سوفرایه ائدیبدی حمله شیر تک
تئز تئز یئ ییری انار و پشمک
آجیللره هی ووروبدو پاتک
بئش قابی بوشالدیب اوسته - اوسته
تکجه سئچیری باداملا پوسته !
چون سینی ایچینده گلدی قارپیز
قوربان دئدی : گل بو سمته آی قیز!
قَش قَش یئدی قارپیزی آمانسیــــز
هیچ کیمسه آلانمادی الین نن
قارپیز سویی آخدی سققلین نن!
مجلس صاحابی سوسوب، قالیب واه!
گاهدان گولوری: دئییر ماشاللاه!
قلبینده دئییر ولی : آی آللاه!
دورد اللی بوجور یئمه ک نه ایشدی؟
واه واه بو کیشی نه گورمه میشدی!
بیر کیمسه یه وئرمیری ماجالی
تئز تئز سویور آلما - پرتقالی
تا که گؤرور ائو صاحاب بو حالی
هی چئینیری هیسله دیل دوداقین:
آی قارنی شیشه بوجور قوناقین!
ازبس یئدی، دالبادال چای ایشدی
قارقیش اوخی مقصده یتیشدی
تیخماق اثرین ده قارنی شیشدی
بیردن بیره ناله سی اوجالــدی
مجلس صاحابی خطایه قالدی!
آرواد دئدی : ای وای اؤلدی قوربان!
دور ماشینی فوری یاندیر اوغلان!
تا کـــــــــــــه آپـــــاراق مطبّه الآن
یئردن اونو قووزادی قوناقلار
آلدی بئلینه اوغول به ناچار
ایستیردی چیخا اتاق دان اوغلان
ائتدی الینن اشاره قوربان
گوردو آتاسی دئییر یاواشدان:
اوچ -دؤرد تیکه حالوا اولسا خوشدی
معده م دیه سن بیر آزجا بوشدی!!
سیزه پیانو آلیلار 30 میلیون تومن !!!
موللا نصر الدین بیر کیشینین ائوینه قوناق گئدیر
ائو صاحیبی سوفریه بال ایله یاغ قویور.
موللا نصر الدین گیریشیر یمگه . ائو صاحیبی گؤرور موللا نصرالدین بئله کی
آی موللا چورگی آز - آز بالا باتیر جیگرینی یاندیرار !
موللا دئییر :
قوخما ائله کی سنی یاندیریر منی یاندیرماز!
بیر کچلین بوینونا (اوز دیلیمیز پئیسرینه ) بیر سیلی ویرمیشدیلار
کچل قاضی نین یانینا گئتدی .
سیلی ویرانی تاپیپ گتیردی لر
قاضی کیتابین آچیب بیر قدر ورقلیندن سونرا کچله دئدی :
بوینوندا سیلی نین یئری قالمادیغی اوچون اوندان بیر عاباسی آلابیلرسن
بو سوز کچلین خوشونا گلمیب دوروب قاضی نین بوینونا بیر سیلی ویریب دئدی :
من تلسیره م عاباسینی اوندان اوزون آل قوی جیبا .