چیلله گئجه‌سی اؤلکه میزین باشاباشیندا،
پاییزین آخیری و قیشین باشلانیشیندا توتولور. آما
آذربایجانیمیزین جغرافی شرایطینه گؤره، قیش فصلی‌نین آغیر اولدوغونا گؤره، قیشین قارا قورخوسونو اورک‌لردن سیلمک و آغیر گونلره دو گلمک اوچون بو گئجه آذربایجاندا داها درین، و آیینی معناسی وار.
چوخ قدیم‌لردن بو گئجه بوتون قوهوم- اقربا شام‌دان سونرا ییغیشار طایفا بؤیوکونون ائوینه. قدیم‌لر کورسو باشیندا اوتوروب، بیرلیکده گئجه‌نی سحر ائدرمیشلر. اوزون گئجه‌ده ناغیل‌لار دئیردیلر، خاطیره و تجربه‌لریندن تعریف ائدرمیشلر، گولملی سوزلر، بایاتی، آتا بابا سوزلری ، تاپماجا، گول-گول کیمی اویون‌لار و فال آچمالار گئجه‌یه لذت وئررمیش
بو گئجه‌نین یئمک‌لری پشمک، لبلبی، پخله، قورو توت گیردکان- بادام، قوورقا، سیمیشقا، ایده، نار، آسما اوزوم، آسما امرود، آلما، هئیوا، شانی تورشوسو، حالوا، نخود کیشمیش ، کورسو آلتیندا گوودوش‌دا دوز ایچینده پیشن کبابی یئرآلما و.... ان اساسلیسی دا قارپیز اولاردی. قارپیزی مجلیسین آغ ساققالی خئیر نیت‌لر ایله کسردی و قیشین یونگول کئچمه‌سی اوچون دعا ائدردی. بئله بیر اینانج وار کی، چیلله گئجه‌سینده قارپیز یئسه‌لر سویوق اونلارا کار سالماز.
قارپیزی یایین آخیرینده آلیب سردابالار، زر- زمیلرده سامان ایچینده چیلله اوچون ساخلارمیشلار.
آذربایجاندا چیلله گئجه‌سی‌نین ان گؤزل و شاد رسم‌لریندن بیری ده آداخلی‌لارا خونچا گؤندرمک ایدی کی، بو گونه کیمی بو رسمین داوامی وار. بؤیوک چیلله‌ده اوغلان ائویندن قیز ائوینه خونچا گلر. بو خونچالاردا قیش پالتاری، قیش باشماغی، الجک، شال، باهالی پارچالار، قارپیز، امرود- نار- هئیوا- ازگیل کیمی میوه‌لر، قورو یئمیش‌لر، شیرنی، پشمک... قابلاردا بزه‌ییب، آداخلی قیزا گؤندریلیردی. بالا چیلله‌ده ده قیز ائویندن اوغلانا خونچا یوللاردیلار.
چییله گلیر قار گلیر
آلما، هئیوا، نار گلیر
چیلله‌لیق گتیرمه‌یه
بیزیم ائوه یار گلیر
نسیل‌لرین بیر- بیریندن اوزاقلاشدیغی بیر چاغدا، چیلله گئجه‌سی مراسیمی اوچ نسلین بیر آرایا گلدیکی گؤزل بیر ائکران‌دیر
آی چیلله ، چیلله قارداش
آتین قامچیلا قارداش.
بیر گلدین دانیشمادیق،
قلبیم آچیلا قارداش
قیش فصلی آذربایجاندا اوزون سورر، قارلی – قیروولو کئچر، شاختاسی کسر، سازاغی یاندیران اولار.
چیلله گئجه‌سی آذرین 30 اونون گون باتیمیندان باشلار، دی آیی‌نین بیرینجی گونونون گون چیخان چاغیندا بیتر.
آذربایجان افسانه‌لرینده بیر قاری ننه وار ایمیش، اونون ایکی اوغلو وار ایمیش، بیریسی بؤیوک چیلله آدلانیرمیش، عؤمرو ده 40 گون اولورموش. او بیری کیچیک چیلله آدلانیرمیش عؤمرو 20 گون اولورموش.
بؤیوک چیلله‌نین سون گون‌لرینده بالا چیلله گلیب قارداشیندان سوروشار:
-سن گئتدین نئینه دین؟
بؤیوک قارداش دئیر:
-من گئتدیم دوندوردوم، اوشوتدوم، ناخوشلاتدیم گلدیم!
بالا قارداش اونا لاغ ائدیب دئیر:
-من گئتسم قاری‌لاری کوره‌ک‌دن، گلین‌لری بیلکدن، کؤرپه‌لری بئلکدن ائلرم!
بؤیوک قارداش گولومسونوب دئیر:
-عؤمرون آزدی قارداش، دالین یازدی قارداش!
بالا چیلله گلیب، هر یئری شاختایا قارا بورویر، آخیردا داغلاردا اؤزو ده قارلار الینده اسیر اولار. خبر گلیب قاری ننه‌یه چاتار. قاری ننه اود اوسته شیشی داغلایار ، گئدر قارلارینان ساواشماغا. آخیردا قارلاری اریدر، بالا چیلله‌نی قورتارار. بالا چیلله آزاد اولار آما گؤرر قیش قورتولوب، بایرام آیی باشلاییب.
عزیزیم، چیلله قارپیز،
دوشوبدور دیله قارپیز.
ییغیلیب خورجون‌لارا،
گئدیر یارگیله قارپیز.
***
قوووب، قیشی آیازی
کسدیک چیلله قارپیزی
آللاه یئتیرسین روزی