زمانه‌نین حؤکمۆ بیری واردی, بیری یوْخدو, کۆر قئراغیندا  بیر الیمردان کیشی واریدی. بۇیازیغین همئشه الی خمیر, قا رنی آجی دی ایشلردی, شۇملاردێ, اکردی, مالالاردێ,بئجردیب محصۇلۇ باشا گلنده بَی بیر یاندان, بوْرجلۇ بیر یاندان, ائله خرمنده الین‌دن آلاردیلار. پاییز گلنده بۇ کیشی تزه‌‌دن دۆشردی قاپی-قاپی بوْرج دیلنمه‌یه.گۆنلرین بیر گۆنۆنده الیمردان کیشی آروادیینان سؤزۆ بیر یئره قوْیدۇلار کی, تا بۇندان سوْنرا شهرلره دۆشۆب, رۇزی لرینی قازانسینلار.بلکه الیمردانین بیر یاندان بختی آچیلدی. سحر اوْلدۇ, الیمردان دۆشدۆ یوْلۇن دۆزۆنه. آز گئتدی, اۆز گئتدی, گلدی بیر دره‌نین قیراغینا چاتدێ.بۇ دره ویلایتده جیننی دره آدینان مشهۇر ایدی. بۇرا گیرن ساغ سالامات ائوینه قاییتمازدێ. ساغدان-سوْلدان بۇلۇدلار ایچینده گیزلنمیش داغلارێ آشیب شهره گئتمک, دره‌‌دن ده قوْرخۇلۇیدۇ. آدام چنه,دۇمانا دۆشۆر, یوْلۇنۇ آزیب, آخیردا گئنه ده بۇ دره‌یه گلیب چیخیردێ, یادا قۇرد-قۇشا یئم اوْلۇردۇ. الیمردان کیشی دئدی:- جیننی دره‌یه گیره‌رم, هر نه اوْلۇرسا-اوْلسۇن, تفاوۆتۆ یوْخدۇ,آجیندان اؤلمکدنسه, جاناوارا یئم اوْلماق داها یاخشیدی.کیشی‌نین اۆستۆنده کاراستیدان-زاددان بیر تییه‌سی ده یوْخدۇ. چؤریینی یوْخلادی, آنجاق کی, صاباحینا چاتاردی. کوْروْغلۇ اؤزۆنۆ دۆشمنه توْخۇیان کیمی, بۇ دا سوْخۇلدۇ دره‌یه. بیر خئیلی گئتدی. یوْلۇ چوْخ ایریش-اۆیرۆش,داشلی ایدی. دره‌نین ائنسیز بیر یئرین‌دن آچیق بیر یئرینه چیخمیشدێ کی, گؤردۆ دالدان چاغیریرلار:- الیمردان, الیمردان, دایان!الیمردان کیشی بیر آز دا یئیین ترپندی. گؤردۆ دالدان یئنه سس گلدی:- الیمردان, دایان, الیمردان سنننم, دایان!قوْجا کیشی اؤزۆنه اۆرک وئردی. دؤنۆب دالا باخدێ. هئچ کیمی گؤرمه‌دی,دئدی:- باخ, یقین کی, جیننی دره‌ده بئله سسلر گلیر.


آدام اؤزۆنۆ گرک ایتیرمه‌سین. نه اوْلاجاق اوْلسۇن.قوْجا داها دا یئیینله‌دی. باخدێ کی, یوْخ, بۇ دفعه‌ سس لاپ قۇلاغینین دیبین‌دن گلیر. دیشلرینی باسیب بیر-بیری‌نین اۆسته یئنه دؤنۆب دالا باخدێ,گؤردۆ بیر آغ ایلاندێ, قۇیرۇغۇ اۆسته قالخیب ائله گلیر کی, دئیه‌سن بۇ ساعت بۇنۇ پۇچ ائلیه‌جک. گؤردۆ ایلان دئییر:- الیمردان, آخی من سنننم, آیاق ساخلا!الیمردان بوْغازێ قۇرۇمۇشدۇسا دا, یئنه اؤزۆنه توْختاق وئریردی. آغ ایلان گلدی یئتیشدی, دئدی:- الیمردان, خوْش گؤردۆک. هارا بئله یئیین گئدیرسن?الیمردان دئدی:- باشینا دؤنۆم, آجلیقدان شهره گئدیرم, گؤرۆم هاردان بیر آزچؤرک پۇلۇ چیخاردارام.ایلان دئدی:- الیمردان, بۇ دره‌‌دن قوْرخمادین, گلدین?قوْجا دئدی:- آی بالام, آج اؤزۆنۆ قیلینجا توْخۇیار. منه نه تفاوۆتۆ وار. یاکندده اؤلۆم, یا بۇردا ایلان-چایانا یئم اوْلۇم.ایلان دئدی:- الیمردان, من گؤرۆرم کی, سن چوْخ جوْمردسن, اؤزۆن ده اهل ایال صاحبیسن. گل قارداش اوْلاق.الیمردان دئدی:- نه دئییرم کی, اوْلاق.ایلان دئدی:- بۇ گۆن‌دن قارداش اوْلدۇق. ایندی سؤزۆمه قۇلاق آس. باخ بۇردان دۆزشهره گئدرسن. گؤره‌جکسن, جاماات دۆکان-بازارێ باغلاییب, پادشاه میدانچاسینا قاچیر. سن ده قوْشۇلارسان جامااتا. شهرین پادشاهی بیریۇخۇ گؤرۆب. اوْ, دئیه‌جک کی, آی جاماات, کیم منیم یۇخۇمۇ یوْزا بیلر?یۇخۇسۇنۇ دانیشیب دئیه‌جک کی, من بۇ گئجه یۇخۇمدا گؤردۆم کی,گؤی‌دن جاناوار یاغیر. واهیمه ایلب یئریم‌دن قالخدیم. بیر آدام گلسین منیم یۇخۇمۇ یوْزسۇن.جاماات کیرییه‌جک, هئچ کس بیر سؤز دئمه‌یه‌جک. اوْندا سن سسلن کی,من یوْزارام. سنی آپارارلار پادشاهین باغینا. یئیرسن, ایچرسن, سوْنراچیخارسان باغین اوْرتا‌سینداکی گؤلۆن قیراغیندا اوْتۇرارسان. پادشاه سن‌دن خبر آلاجاق کی, ائی منیم شهریمین دۆنیا گؤرمۆشۆ, منیم بۇیۇخۇمۇن معناسێ نه دیر? سن ده بیر آز فیکیر‌دن سوْنرا, بیر گؤله باخارسان,بیر گؤیده‌کی آیا, اۇلدۇزا باخارسان, دئیرسن: - پادشاه ساغ اوْلسۇن,بؤیۆک آدامین یۇخۇسۇنۇن معناسی دا بؤیۆک اوْلار. سنین گؤردۆیۆن یۇخۇنۇن معناسێ بۇدۇ کی, بیر زامان گله‌جک کی, دۆنیا قاریشدیرما دۆنیاسی اوْلاجاق. دۆنیانین آداملاری جاناوارا دؤنه‌جک. گۆجلۆ گۆجسۆزۆنباشێنێ ازیب الینده‌کینی آلاجاق.سن بۇنۇن یۇخۇسۇنۇ یوْزاندان سوْنرا سنه بوْللۇجا خلت, قیزیل وئره‌جکلر.هر نه وئرسه‌لر سنین, آنجاق قیزیلین یاریسێ قارداشلیقدا منه چاتیر.الیمردان گئدیب شهره چاتدێ. چایچێ دۆکانێنا گیرمک ایستییردی,گؤردۆ جاماات چؤله چیخیر. بۇ ایچری گیره بیلمه‌دی. آخیردا چایچی دا چیخدی.الیمردان سوْرۇشدۇ:- آی بالا, چایچی بۇ واخت دۆکانی باغلاماغیندان, دیه‌سن بیر یانا تله‌سیرسن?چایچی دئدی:- هه, عمی, شهرین پادشاهی جامااتی چاغیریب. هامیمیز اوْرا تله‌سیریک.سن ده اوْرا گل.الیمردان دا بۇنلارا قوْشۇلدۇ, گلدی گؤردۆ پاهوْ, بۇردا پاپاقآتسان یئره دۆشمز. آدام اوْ قدر چوْخدۇ کی, سایی-حسابێ یوْخدۇ. بۇ دااؤزۆنۆ وئردی بیر طرفه, قیسیلدێ دۇردۇ.پادشاه چیخدی. جاماات باش ایدی.پادشاه دئدی:- جاماات, من بۇ گئجه بیر یۇخۇ گؤرمۆشم. یاتمیشدیم, یۇخۇداگؤردۆم کی, گؤی‌دن جاناوار یاغیر. واهیمه ایله یۇخۇدان آییلدیم. ایندی منیم بۇ یۇخۇمۇ کیم یوْزا بیلر?الیمردان باخدی کی, آغ ایلانین دئدیکلری دۆز چیخدی, دئدی:- هه, ایندی بیلدیم کی, آغ ایلان بیر شئی بیلیرمیش. یوْخسا, بۇنۇ من جین شیاتینداغداغاسێ ساییردێم. قوْی گؤرۆم, نه اوْلۇر.پادشاه بیر ده سوْرۇشدۇ:- جاماات, منیم یۇخۇمۇ کیم یوْزا بیلر, چێخسین یۇخاری.عالم کیریدی, کیمسه دینمه‌دی. الیمردان کیشی پاپاغینی قالدیردی. پادشاهێن ساغێندا-سوْلۇندا دایانانلار بۇنۇ گؤردۆلر. قوْجانێ یۇخارێ آپاردێلار.یئدی, ایچدی, کئفی دۇرۇلدۇ. آخشام چاغێ پادشاه وزیر, وکیلیینن سۇقیراغێنا سئیرانا چیخدێ. گؤلۆن قێراغێندا اوْتۇردۇ. الیمرداندان سوْرۇشدۇ:- یاخشێ, منیم بۇ یۇخۇمۇ یوْز گؤرک. سن گلن کیمی خبرآلماق ایستییردیم, آنجاق یۇخۇنۇن واهیمه‌سی منی ائله باسمیشدی کی, ایندیآنجاق اؤزۆمه گلمیشم. دی گؤرک, باشیمیزا نه گله‌جک?الیمردان کیشی ساققالینی اللشدیردی. یئره باخدێ, سۇیا باخدی,اۇجالمێش آغاجلارا باخدێ, آغ ایلانێن سؤزلرینی یادێنا سالیب دئدی:- پادشاه ساغ اوْلسۇن, بؤیۆک آداملارین یۇخۇسۇنۇن معناسێ دا بؤیۆک اوْلار. سنین گؤردۆیۆن یۇخۇدان بۇ معنا چێخێر کی, دۆنیا چوْخ قارێشاجاق,اینسانلار جاناوار کیمی بیر-بیرینی گمیرمه‌یه چالێشاجاق, بیر-بیری‌نین الینده‌کینی قامارلایاجاق.الیمردانین سؤزلری پادشاهێن خوْشۇنا گلدی. وزیر-وکیله امرائلدی کی, منی ایسته‌ین الیمردانا خلت وئرسین. گتیردیلر قوْجا کیشینی باشدان-آیاغا گئییندیردیلر. بیر نئجه کیسه قێزیل دا وئریب یوْلا سالدێلار.قوْجا گئنه جیننی دره‌یه گلدی. ایلانێن یۇواسێ‌نین آغزیندان کئچدی. آغ ایلان گؤرۆنمه‌دی. الیمردان فیکیر ائلدی کی: “ا کیشی, بۇ قێزێلێن یارێسینێ ایلان نئیله‌یه‌جک? گؤتۆرۆب بۇنۇ آپار ائوینه, بالالارێن آجدیر یئسین.” الیمردان ائوینه گلدی, یئدی, ایچدی, کئفی کؤکلدی. بۇندان بیر قدر کئچدی. گنه بیر گۆن پادشاه خبر گؤندردی کی, گلسین.الیمردان آروادێینان حالال-همت ائلییب یوْلا دۆشدۆ. گلیبجیننی دره‌‌دن کئچیردی, اؤز-اؤزۆنه خیال ائلییردی کی, پادشاهنان دوْستاوْلانێن باشێ یا اۇجالار, یا دا کسیلر. بۇ دفعه‌ منی یقین اؤلدۆره‌جک.ایندی ایلان دی بیر یاندان چیخیب چالسایدێ, هئچ “ۇف” دئمزدیم. ائل ایچینده ده رۆسوای اوْلمازدیم.بۇ هینده قۇلاغێنا ایلانێن سسی گلدی. بوْغازێ لاپ قۇرۇدۇ. اؤز-اؤزۆنه دئدی: “ۆره‌ییمه گلن باشێما دا گله‌جک”.ایلان یاخێنلاشدێ, دئدی:- آی کیشی, هارا گئدیرسن?الیمردان کمال-ادبنن سلام وئردی, دئدی:- آغا, پادشاه حؤکمۆدۆ, منی چاغێرتدیریب, اوْرا گئدیرم. بۇ دفعه‌یقین منی اؤلدۆره‌جک.ایلان دئدی:- قوْرخما, بۇ دفعه‌ سن اوْنا دئیرسن کی, پادشاه, سن یۇخۇدا گؤرمۆسنکی, گؤی‌دن قیلینج یاغیر. پادشاه بۇنۇ ائشیدنده سن‌دن معناسێیی خبر آلاجاق. دئیرسن کی, بیر زامان گله‌جک, دۆنیا بیر-بیرینی قێراجاق.پادشاهلار آرا‌سیندا چوْخلۇ داوالار اوْلاجاق. سن ده اؤزۆنۆ گؤزله. قانسۇ یئرینه آخاجاق.الیمردان پادشاهین یانینا گلدی. پادشاه آغزینی آچمامێش دئدی:- پادشاه ساغ اوْلسۇن, منی نییه چاغیردیغینێ بیلیرم. سن یۇخۇداگؤرمۆسن کی, گؤیدن قێلێنج یاغێر.پادشاه سئویندی, الیمردانێن کرامتینه لاپ ایناندێ. یۇخۇنۇنمعناسێنی سوْرۇشدۇ. الیمردان کیشی دئدی:- پادشاه ساغ اوْلسۇن, دۆنیا چوْخ قارما-قاریشیق اوْلاجاق. پادشاهلار بیربیریینن داوا ائلیه‌جکلر. قان سۇ یئرینه آخاجاق. سن ده اؤزۆنۆ گؤزله.پادشاه چوْخ راضی اوْلۇب دئدی:- منی ایسته‌ین, بۇنا خلت.الیمردان چوْخلۇ خلت, قێزیل, گۆمۆش آلدێ. پادشاه امر ائلدی کی,الیمردانا لاپ یاخشێ آتلاردان بیرینی وئرسینلر, خزینه‌‌سین‌دن ده داشقاشلێ قێلێنج.الیمردان آتین اۆستۆنده اوْن بئش یاشێندا بیر اوْغلانا دؤنمۆشدۆ. جیننیدره‌‌دن گلنده اۇزاقدان آغ ایلانێ گؤردۆ. قیلینجێ سیویردی, آتی چاپدێ آغ ایلانێن یۇواسێنا طرف. اوْندا یئتیردی کی, آغ ایلان اؤزۆنۆ دئشیک‌دن ایچری سوْخۇردۇ.الیمردان دئدی:- تا بۇندان سوْنرا نه پادشاه یۇخۇ گؤره‌جک, نه ده منی چاغێراجاق.سنی ده اؤلدۆره‌رم, جانیم قۇرتارار. سننن قێزێل بؤلن کیمدی.- قیلینجێ ائندیردی آغ ایلانێن قۇیرۇغۇنۇ چاپدێ, آتێ سۆردۆ ائوه گلدی,کئفله دوْلانماغا باشلادێ.گۆنلرین بیر گۆنۆنده گئنه الیمردانێن کئفی کؤک, داماغێ چاغ اوْتۇرمۇشدۇ ائوینده. پادشاهدان حؤکم چێخدێ کی, الیمردان بۇرایا گلسین.الیمردانێن دیزلری قیریلدێ, دئدی:- تا بۇ دفعه‌ اؤلمکدی. یا ایلان منی اؤلدۆره‌جک, یا پادشاه. من کی,هئچ بیر شئی بیلمیرم. پادشاها نه دئیه‌جم... ایلانی دا یارالامیشام,قارداشلێغێمێز پوْزۇلۇب.آرواد-اۇشاقلارێینان حالال-حۆممت ائلدی. گئنه گلیب, ایلانێن یۇواسێ‌نێن قاباغێندان کئچنده آغ ایلان بۇنۇ چاغێردێ دئدی:- باخ, پادشاه یۇخۇدا گؤرۆب کی, گؤیدن قوْیۇن یاغیر. سن‌دن خبرآلسا, دئیرسن کی, دۆنیا دۆزله‌جک. یاخشی زامانا اوْلاجاق. هئچ کس بیربیرینه دیمه‌یه‌جک. فاغیر-فۆقرا آغ گۆنه چیخاجاق. نه داوا اوْلاجاق, نهده قیلینج.الیمردان گلدی. آغ ایلان دئدییی کیمی پادشاها دئدی. پادشاهێن کئفی دۇرۇلدۇ. گتیریب الیمردانا اوْ قدر خلت, قێزێل, داش-قاش وئردی کی,نسیلبنه‌سیل یئسین, دوْلانسێن.الیمردان فیکیرلشه-فیکیرلشه گلیردی کی: “یاخشێ بۇ ایلان منه بۇقدر یاخشیلیق ائلدی, من هر دفعه‌ اوْنا پیسلیک‌دن باشقا بیر شئی ائلمه‌دیم.بۇ آغ ایلانێن سایه‌‌سینده وارا-دؤولته چاتمیشام. بۇ دفعه‌کی خلتو قێزیللارێن هئچ بیرینه احتیاجێم یوْخدۇ. گلسنه, بۇ قێزێللارێن هامێسێن کیسه‌لریله آپارێم, قوْیۇم ایلانێن یۇواسینین آغزێنا. اوْنا وۇردۇغۇم یارادان اؤترۆ, یالواریم, بلکه قانیمدان کئچه, ایستسه ده چالسێن اؤلدۆرسۆن,داها بالالارێم من‌دن سوْنرا فاراغات یاشایا بیلر”.الیمردان ائله ده ائلدی. قێزیللاری گتیردی قوْیدۇ ایلانێن یۇواسینین آغزینا. چاغیردی, ایلان چیخدی.الیمردان ایلانا یالواردی. ایلان دئدی:- الیمردان کیشی, منه قیزیل دا, خلت ده لازیم دئییل. گل بۇنلارێن هامیسینی آپار. سن منه هئچ یالوارما. من سنی تاقسیرلاندێرمیرام.تاقسیر زمانه‌ده‌دی. اوْندا کی, جاناوار زامانی ایدی, هر کسبیر-بیری‌نین الینده‌کینی قامارلاییردی, سن ده منیم پایێمی یئدین.اوْندان سوْنرا قیلینج-قالخان زمانه‌سی گلدی, آداملار بیر-بیری‌نین اتینیدیدیردی, سن ده قیلینجبازلیق ائلییب, منی یارالادێن. ایندی اینسانلێق زمانه‌سی گلیب , هئچ کسین هئچ کسنن ایشی یوْخدۇ, سن ده زمانه‌نین هؤکمۆینن خاسیتینی دییشیبسن. گئت, قێزیللارین هامیسی آنانین سۆدۆکیمی حالالین اوْلسۇن.بۇنۇ دئییب ایلان یۇواسینا چکیلدی. الیمردان کیشی ده گلدی ائوینه,آروادی, اۇشاغی, قوْنشۇسۇینان دؤوران سۆردۆ, آغ گۆنه چیخدی.اوْنلار یئدی, ایچدی, یئره کئچدی, سیز ده یئیین, ایچین, دؤوره کئچین.


چهارشنبه 15 اسفند 1397
بؤلوملر : ناغیل لار,